İş dünyası 2.2 milyon Suriyeliden 400 bininin kayıt dışı çalıştığına dikkat çekti.
Şebnem TURHAN / Hürriyet – Türkiye’nin tarihinde gördüğü en yüksek mülteci sayısına Suriyelilerle ulaştı hem de sadece 4.5 yılda. Önce geçici olarak değerlendirilen sorunun ‘kalıcı’ olduğu ortaya çıkıyor. İş dünyası 2.2 milyon Suriyeliden 400 bininin kayıt dışı çalıştığına dikkat çekerken çocuk işçiliği kâbusunun geri döndüğü uyarısında bulunuyor.
DÜNYANIN en büyük insani krizinin tam merkezinde yer alıyor Türkiye. Cumhuriyetin kuruluşu 1923 yılından bugüne aldığı toplam göçmen sayısı 2 milyon ama bugün 2.2 milyon Suriyeliye ev sahipliği yapıyor. Ancak ne tam olarak sayı net ne de çalışıp çalışmadıkları. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) artık Suriyelilerin kalıcı olduğu gerçeğinden yola çıkarak ekonomiye etkilerini araştırdı. Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (HÜGO) işbirliğiyle yapılan çalışmanın sonuçları ürkütücü. Öncelikle Suriyelilerin yüzde 54’ü 18 yaşından küçük, sadece 3 bin 686’sı kayıtlı çalışıyor ve çoğunluğu çocuk 400 bin Suriyeli kayıt dışı, düşük ücretli ve sağlıksız koşullarda istihdam ediliyor.
Öyle ki çocuklar eğitimsiz kaldığı gibi Türkiye’deki Suriyelilerin de hem eğitim durumu oldukça kötü hem de işgücü açısından niteliksizler. Suriyeliler Türk işgücü piyasasında işsizlik ve kayıt dışı baskısını artırırken çocuk işçiliği sorununu da büyütüyor. Ve Suriyeliler tarafından kuruluan işverlerinin de tamamına yakını kayıt dışı.
5 aylık saha çalışmasıyla Suriyelilerin en fazla olduğu 18 ilde ekonomide söz sahibi olan 134 kişiyle yapılan görüşmelerle hazırlanan rapor dün açıklandı. Rapor kamunun düzenlemelerinin kalıcı olduğu gerçeğine göre değiştirmesi gerektiğini vurguluyor. Rapora göre Türkiye’de 2.2-2.5 milyon Suriyeli var. 150 bin çocuk Türkiye’de doğdu ve 18 yaşından küçük Suriyelilerin sayısı 1.2 milyon. 5 yıl içinde Suriyeli sayısının 3.5 milyona çıkma ihtimali çok yüksek. 600 bin okul çağındaki çocuktan ise sadece yüzde 15-20’si eğitim alırken Suriyelilerin yüzde 90’ı kamplar dışında yaşıyor. Kayıt dışı çalışan Suriyelilerin ise Türk işçilerin üçte biri ücretine razı olduğuna dikkat çekiliyor.
ÇALIŞTIRILMASIN!
Araştırmayı yöneten HÜGO Müdürü Murat Erdoğan kayıt dışı çalışan Suriyeli sayısına ilişkin sorumuza verdiği yanıtta sadece Antep’te 150 bin civarında toplamda ise 400 bin civarında olduğunu tahmin ettiklerini söyledi. Erdoğan’ın verdiği bilgilere göre “geçici koruma altındaki Suriyelilerin” çalışma hakları için bir düzenleme bulunmaması nedeniyle kayıt dışı ekonomi ve kayıt dışı istihdam çok yoğun. Özellikle mevsimlik işçilik olmak üzere tarım, inşaat, tekstil ve imalatta yoğun hareketlilik var. Hatta “çocuk işçilik” konusu da yeniden gündeme geldi.
Ucuz işçilik nedeniyle işlerini kaybeden ya da kaybetme riski içinde olan Türklerin sayısı ve huzursuzluğu artıyor. Öyle ki araştırma Suriyelilerin çalışmasına izin verilmemesi gerektiğini düşünenlerin oranının Suriyelilerin yoğun olduğu bölgelerde yüzde 44 diğer illerde yüzde 48 olduğunu gösteriyor. Erdoğan Türkiye’deki yüzde 10’u aşan işsizlik oranının bu sonuca neden olduğuna dikkat çekerken kamuoyu desteği ve işdünyası işbirliğiyle sağlanacak istihdam olanaklarının bu sonuçları değiştirebileceğini vurguladı.
Hayvancılıkta 100 bin istihdam
RAPORDA hayvancılık sektörünün Suriyeli istihdamı için gönüllü olduğu belirtilerek şöyle devam edildi: “44 milyon küçükbaş, 14 milyon büyükbaş hayvan bulunurken, çobanlıkta ciddi açık var. Bu çerçevede yaklaşık 100 bin kişilik bir istihdam potansiyelinin Suriyeliler dikkate alınarak planlanabilir. Gıda ve imalat da Suriyelilerin istihdamı için cazip alanlar.”
İstihdam için teşvik şart
RAPOR sonuçlarına göre Suriyeliler içinde meslek sahibi olanların oranı çok düşük. Üniversite mezunu sayısı 35 bin civarında. Bu düşük sayı, Suriyelilerin eğitim ve nitelikleri bakımından karşı karşıya olunan sorunu ortaya koyuyor. Suriyeliler istihdamın devlet öncülüğünde yapılması da işdünyasının talebi. İş dünyasında Suriyelileri “yabancı” statüsünde çalıştırmanın getireceği ilave maliyetler konusunda devletin teşvik vermesini istiyor.
Kayıtlı ve sınırlı ölçüde istihdam
TİSK Başkanı Yağız Eyüboğlu Suriyeli sığınmacıların ucuz işgücü olması nedeniyle yoğun bulundukları bölgelerde ücret düzeyinde düşme, Türk işgücünün işini kaybetmesi gibi olumsuzluklar gözlendiğine dikkat çekerek kayıtlı işyerleri ve işletmeler bakımından da haksız rekabet oluşturduğunu vurguladı. Eyüboğlu işdünyasının çalışma haklarına ilişkin düzenleme yapılması talebine işaret ederken Suriyeli sığınmacıların mesleki yeterlilikleri çerçevesinde bazı bölge ve sektörlerde sınırlı ölçüde istihdam edilmelerinin uygun olacağını belirtti. Suriyeliler hakkında tam ve sağlıklı veri bulunmamasının doğru politika uygulanmasını önlediğini söyleyen Eyüboğlu çalışmaların bir bakanlık eliyle koordine edilmesi gerektiğini kaydetti. Eyüboğlu kamu ve STK temsilcilerini ortak bir platform oluşturarak çalışma planı hazırlaması gerektiğini kaydetti.
İş dünyası ne istiyor?
-Suriyelilerin kayıt sistemi gözden geçirilsin ve nitelikleri ayrıntılı olarak ortaya çıkarılsın. Böylece potansiyel iş alanları tespit edilebilir.
-Kapsamlı, bütünleşik bir plan dahilinde istihdam imkanı yaratılmaması halinde, Suriyelilerin Türkiye ekonomisini bozma ihtimali çok yüksek.
-Devletin performansı takdir ederken, kayıt ve yerleştirme ile yasal ve idari düzenlemelerin hızla hayata geçirilmesini istiyor.
-Suriyelilerin mevcut koşullarda istihdam edilebilmeleri için sektörel-bölgesel analizlerin yapılması ve çalışma haklarındaki belirsizliğin ortadan kaldırılması gerekiyor.
Denizli Antep’ten şikâyetçi
SURİYELİLERİN yoğun olduğu Gaziantep’te kayıt dışı tekstil işinde çalıştırılmalarından Denizlili tekstilci rahatsız. Denizli esnaf ve sanayicisi, geleneksel olarak rekabet içinde oldukları Gaziantep’in Suriyeliler sayesinde düşük maliyet imkanına kavuştuğunu ve artık Gaziantep’le rekabet edemediklerini ifade ediyor.
