Türkiye’deki üniversitelerde görevli çalışan ya da emekli olan akademisyenlerin üye oldukları mesleki bir dernek olan Tüm Öğretim Üyeleri Derneği (TÜMÖD), ilk kez Mayıs 1975 yılında Ankara’da kurulmuştur. Bu dernek, 12 Eylül 1980 darbesinin ardından Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı’nın kararları doğrultusunda çalışmalarını, diğer pek çok dernek gibi durdurmuştur ve 1982 yılında da çalışmalarına son vererek, kendiliğinden kapanmıştır.
* * *
Prof. Dr. Erdem Aksoy, Prof. Dr. Alpaslan Işıklı, Doç. Dr. Yalçın Küçük, Doç. Dr. Kadir Polat, Doç. Dr. Tahsin Yılmaz, Doç. Dr. Tahir Hatipoğlu ve Öğr. Gör. Candan Baysan, 3 Kasım 1986 tarihinde “Öğretim Üyeleri Derneği” adıyla, merkezi Ankara’da olan ikinci derneği kurmuşlardır. 12 Eylül 1980 darbesinden sonra kurulan ilk demokratik kitle örgütü olan Öğretim Üyeleri Derneği, üniversite çalışanlarının kurduğu ilk örgüttür. 8 Mart 1997 tarihinde yapılan derneğin 5. Genel Kurulu’nda, dernek adı “Tüm Öğretim Üyeleri Derneği” olarak değiştirilmiş ve böylece Mayıs 1975 tarihinde kurulan ilk TÜMÖD’ün devamı olmuştur. TÜMÖD, yeni ismiyle hem geleneğe sahip çıkmış, hem de öncü ve ana olmanın haklı gururunu taşımıştır. 27 Haziran 2008 tarihinde yapılan 11. Genel Kurulu’nda, adı “Tüm Öğretim Elemanları Derneği” olarak değiştirilmiştir.
* * *
6 Kasım 1981 tarihinde yürürlüğe giren Yükseköğretim Kanunu’nun (YÖK) 59. maddesi, kamu yararına çalışan dernekler dışında, öğretim elemanlarının dernek kurmalarını ve kurulu derneklere üye olmalarını, rektörlerin yazılı izinlerine bağlamıştır. Bu nedenle Tüm Öğretim Elemanları Derneği’nin kurucuları ve üyeleri, üniversitelerden sıkıyönetim komutanlığı tarafından 1402 sayılı yasa ile uzaklaştırılan ya da emekli olan öğretim elemanları olmuştur. Çünkü hiçbir rektör, öğretim elemanlarına üyelik izni vermemiştir. Bu hüküm 1997 yılında değiştirilmiştir, ancak etkisi bugün de sürmektedir ve bu yüzden günümüzde de öğretim elemanlarının dernek üyeliklerine bakışları soğuktur.
* * *
1990 yılından sonra, Türkiye’nin üniversite olan kentlerinde, o üniversitenin öğretim elemanlarının üye olabildikleri Ege Öğretim Elemanları Derneği, Gazi Üniversitesi Öğretim Elemanları Derneği, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyeleri Derneği, ODTÜ Öğretim Elemanları Derneği, Uludağ Üniversitesi Öğretim Üyeleri Derneği gibi yerel dernekler kurulmuştur. Tüm Öğretim Elemanları Derneği, 1975 yılında kurulan dernek gibi, Türkiye’deki bütün üniversitelerde görevli öğretim elemanlarının üye oldukları dernek özelliğini korumuştur.
Tüm Öğretim Elemanları Derneği’nde bugüne kadar seçkin, yürekli ve korkusuz insanlar görev alarak, genel başkanlık ve yönetim kurulu üyeliği yapmışlardır. TÜMÖD üyeleri bu özelliklere sahip olmak zorundadır çünkü TÜMÖD, sindirilmek istenen geniş bir topluluğun sözcüsüdür. TÜMÖD, çalışmalarını yürütmek üzere, istek olan üniversite merkezlerinin bulunduğu illerde, Dernekler Yasası uyarınca, o ilin adıyla temsilcilik ve şube açmıştır ve açmaya devam etmektedir.
* * *
Kamuoyunu aydınlatma girişimlerini sürdüren TÜMÖD, yeni bir demokratik ve özerk üniversiteler yasası çıkarılması için mücadele etmektedir. Bunun yanında üniversitelerin bilim düzeylerinin yükseltilmesi, nitelikli öğrenci ve öğretim elemanı yetiştirilmesine ilişkin çalışmalar yapılması, üniversitelerin ve tüm seviyedeki eğitim kurumlarının özelleştirilmesine karşı savaşılması, üniversitelerdeki ve tüm seviyedeki eğitim kurumlarındaki eğitim dilinin Türkçe olması için çalışılması, üniversitelerdeki akademik yükseltme kriterlerinde bilim dilinin Türkçe olmasının sağlanması, üniversite öğretim elemanlarının sosyal ve ekonomik durumlarının iyileştirilmesi ve yoksul öğrencilere burs verme olanakları için çalışmalar sürdürülmesi TÜMÖD’ün mücadele alanlarıdır. Ülkemizin içinde bulunduğu sancılı durumla ilgili çözüm ve önerilerde bulunmak da TÜMÖD’ün mücadele alanları içindedir.
Öncelikleri arasında; üniversite kimliği, bilim insanı onuru, özgür düşünce, demokrasi ve ulusallık yer alan Tüm Öğretim Elemanları Derneği, üniversiteler var olduğu sürece yaşayacaktır. TÜMÖD, bilimin, aklın, özerkliğin, bilim özgürlüğünün, insan haklarının ve hukukun yanında olarak, laik, demokrat ve Atatürkçü Düşünceyi ilke edinmiştir. Daima Kemalist ilke ve devrimlerin sonsuz savunucusu olan Tüm Öğretim Elemanları Derneği’nin ilkesi budur, yolu budur, savaşımı budur. Bu ilkede, bu yolda ve bu savaşımda 30 yıldır birlikte olmak, derneğe güç vermiştir. Nice 30 yıllara aydınlık ve bilim içinde ulaşmamız dileğiyle..
* * *
Suay Karaman/Tüm Öğretim Elemanları Derneği (TÜMÖD) Genel Sekreteri
İlk Kurşun Gazetesi, 7 Kasım 2016.
